Zeldzaam & Onmisbaar

​‘Zeldzaam en Onmisbaar’ is een absolute must-see die je meeneemt op een kunsthistorische wandeling langs verschillende parels uit Vlaamse collecties. Zo’n 35 grote en kleine musea, maar ook kerken, bibliotheken en particuliere verzamelaars geven de topstukken uit hun collectie tijdelijk in bruikleen. Stuk voor stuk zijn het werken die sinds 2003 zijn opgenomen in de Vlaamse Topstukkenlijst. Dat decreet zorgt ervoor dat topstukken die aan de criteria “zeldzaam en onmisbaar” voldoen, niet zomaar Vlaanderen mogen verlaten en dat ze zo goed mogelijk worden beschermd en bewaard.

De expo opent met een kleine klepper van formaat. De 13.000 jaar oude gegraveerde rolsteen uit Museum De Kolonie in Lommel is meteen het oudste object op de Topstukkenlijst. Volgens experten gaat het zelfs om het oudste voorwerp in Vlaanderen dat door een mens is versierd. Van daar start een leerrijke trip door de kunstgeschiedenis die je ook esthetisch zal verwonderen.

Middeleeuwse manuscripten, beroemde schilderijen van Hugo Van der Goes, Rubens, Jordaens, Ensor, Magritte en Bacon, beelden van Lucas Faydherbe en Henry Moore, een tekening van Michelangelo (de enige van Vlaanderen) maar ook kostbaar zilver, een aardglobe van Mercator en een zeldzaam meubel van Pierre Gole, de meubelmaker van de Franse koning Louis XIV, laten je niet onberoerd. Het jongste werk van de tentoonstelling is ‘Great American Nude #45’ van Tom Wesselmann, uit de Amerikaanse Pop-Art van 1963.

Ook verschillende gerestaureerde werken staan in de schijnwerpers zoals het beeldhouwwerk ‘Johannes rustend aan de borst van Jezus’ van Meester Heinrich von Konstanz, de schilderijen ‘De dood van Maria’ van Hugo van der Goes, ‘Judit’ van Jan Massijs, ​‘De kunstkamer van Cornelis van der Geest’ door Willem van Haecht en Rubens’ zelfportret uit het huis van de meester zelf.

Het MAS bewaart zelf ook 6 erkende Vlaamse topstukken waarvan het tegeltableau ‘De bekering van Saulus’ van Franchois Frans, in de expo te zien is. Twee andere topstukken uit de collectie worden tentoongesteld in het gratis Kijkdepot op de tweede verdieping.

Vlaamse topstukkendecreet

Wat waardevol is, moet beschermd worden. Dat is de logica van het Vlaamse Topstukkendecreet. Sinds het ontstaan van dit decreet in 2003 zijn een kleine 1.000  objecten en verzamelingen omwille van hun uitzonderlijke historische, cultuurhistorische, archeologische, wetenschappelijke of artistieke betekenis als topstuk erkend en beschermd.  

Dat gebeurt na onderzoek en afweging: roerend cultureel erfgoed krijgt een status als topstuk, als het zeldzaam en onmisbaar wordt beschouwd. De Topstukkenraad ondersteunt de overheid bij het beschermen en restaureren van topstukken en adviseert over aankopen. Via het Topstukkendecreet versterkt de overheid immers publieke collecties door belangrijke topstukken aan te kopen.

Voordat het Topstukkendecreet bestond, zijn portretten van Jacob Jordaens van een eeuwenoude Vlaamse familie naar het Rijksmuseum in Amsterdam verhuisd en kon de Londense National Gallery in 2001 vier prachtige stillevens van Joachim Beuckelaar bemachtigen. Vandaag zouden deze stukken dankzij het Topstukkendecreet dus niet meer zo maar uit Vlaanderen kunnen vertrekken.

De Vlaamse overheid (Departement Cultuur, Jeugd en Media en Event Flanders) organiseren samen met het MAS deze tentoonstelling naar aanleiding van het 20-jarige bestaan van dit Topstukkendecreet. Het belooft een prestigieuze tentoonstelling te worden waarbij Vlaamse Topstukken van de hoogste kwaliteit geselecteerd worden om op een unieke wijze samen getoond te worden.

Praktisch

• 'Zeldzaam en onmisbaar. Topstukken uit Vlaamse collecties' is te zien vanaf 31 oktober 2023 tot en met 25 februari 2024, op de 3e verdieping van het MAS.

In samenwerking met: