Glazen plafonds zijn van alle tijden: furore maken als kunstenares in de 17e eeuw was een bijna onmogelijke taak. Hoewel Michaelina door haar buitengewoon talent niet moest onderdoen voor haar mannelijke tijdgenoten, is haar oeuvre echter in de vergetelheid geraakt. Momenteel zijn van haar hand een dertigtal werken bekend. Ze getuigen van een uitdagende thematiek en een superieure picturale techniek.
Mysterieuze Michaelina
Over Michaelina Wautier zelf is bijzonder weinig geweten. Haar leven is nauwelijks gedocumenteerd. Kort na 1640 vestigde de uit Mons afkomstige kunstenares zich samen met haar jongere broer, de schilder Charles Wautier (1609-1703), in Brussel. Beiden bleven ongehuwd en bewoonden een statig herenhuis nabij de Kappellekerk.
Palet met lef
Wautier onderscheidt zich van haar vrouwelijke collega’s door de veelzijdigheid van de genres waarop ze zich toespitst. Zo waagt ze zich naast portretten en genrestukken ook aan historiestukken op groot formaat – een uitdaging die zelfs vele mannelijke schilders niet aangingen. Zowel religieuze thema’s als mythologische scènes brengt ze moeiteloos in beeld. Ze observeert de dagelijkse realiteit en schildert zowel ontroerende kinderhoofdjes als verbluffende karakterkoppen. Ze heeft alle genres uit die tijd onder de knie, zowel op klein als op groot formaat. Hierdoor was Michaelina Wautier niet alleen uniek maar ook buitengewoon veelzijdig.
Parade aan meesterwerken
Michaelina toont een parade aan meesterwerken, van indrukwekkende historiestukken tot genretaferelen, bloemstukken en portretten zoals het enigmatische Portret van een jongeman (1653, olieverf op doek 83,2 x 71 cm, KMSKA). Een van de sleutelwerken is Het mystieke huwelijk van de Heilige Catharina (1649, olieverf op doek, 181 x 243 cm, Grand Séminaire de Namur). Het kunstwerk verkeerde echter in slechte staat, waardoor een grondige restauratie nodig was om het te laten schitteren in 2018. De absolute apotheose is het monumentale doek Triomf van Bacchus (ca. 1655, olieverf op doek, 295 x 378 cm, Kunsthistorisches Museum, Wenen). Met dit werk op groot formaat demonstreert Michaelina niet alleen zonder schroom haar kennis van de mannelijke anatomie. Vermomd als een halfnaakte bacchante loopt ze zelf ook mee in deze veelkleurige stoet van dronken trawanten en kijkt ze als enige van het gezelschap de toeschouwer trefzeker in de ogen kijkt. Het is dit schilderij dat ruim 25 jaar geleden het startschot gaf voor curator Katlijne Van der Stighelen om het oeuvre van Michaelina te bestuderen.
Deze tentoonstelling maakte deel uit van 'Antwerpen Barok 2018, Rubens inspireert'. Het culturele stadsfestival brengt hulde aan Peter Paul Rubens en zijn barokke, culturele nalatenschap. Tijdens het festival staan de schijnwerpers op Peter Paul Rubens, één van de meest invloedrijke kunstenaars ooit én de beroemdste inwoner van de stad Antwerpen. Hij verpersoonlijkt de barok en is nog steeds een belangrijke inspiratiebron voor kunstenaars en de atypische levensstijl van de stad Antwerpen en haar inwoners. ‘Antwerpen Barok 2018. Rubens inspireert’ vertelt een verhaal over barok van vroeger en nu en brengt de historische barok in dialoog met hedendaagse kunst tegen de achtergrond van de stad en de wereld. ‘Antwerpen Barok 2018. Rubens inspireert’ is een sleutelevenement in het kader van het Vlaamse Meesters-programma van Toerisme Vlaanderen en belooft uitgesproken extravert te zijn en artistieke eigenzinnigheid met authentieke gastvrijheid te combineren.
Deze eerste overzichtstentoonstelling van de barokke kunstenares is het resultaat van jarenlang intensief onderzoek door prof. dr. Katlijne Van der Stighelen (KU Leuven) en komt tot stand in nauwe samenwerking met het Rubenshuis (Ben van Beneden).
Katlijne Van der Stighelen (°1959) studeerde in 1982 als kunsthistorica af aan de KU Leuven. Tussen 1984 en 1994 was zij vervolgens Aspirant en Aangesteld Navorser bij het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (N.F.W.O.). Sinds 2007 is ze als hoogleraar werkzaam aan het Departement Archeologie, Kunstwetenschappen en Musicologie van de KU Leuven. Voordien doceerde ze ook aan de Universiteit Antwerpen (UFSIA & UA). In 2002 bekleedde ze de Rubens Chair aan de University of California, Berkeley. Naast de 17de eeuwse Antwerpse portretschilderkunst, concentreert haar onderzoek zich nu vooral op de vrouwelijke kunstenaars en op de expressie van het zelfbeeld van de vrouw als kunstenaar.
Praktisch
Michaelina, de leading lady van de barok
- Van 1 juni 2018 tot en met 2 september 2018
