Een blik op Antwerpen à la carte

Vandaag telt Antwerpen meer dan 500 000 inwoners. Dat zijn 1,5 miljoen maaltijden per dag. Wereldwijd woont meer dan de helft van de bevolking in steden. Een stad voeden is een gigantische uitdaging en het heeft een grote impact op het uitzicht van een stad, op de ecologie en op de alledaagse cultuur. Hoe gebeurde dat in het verleden, een stad voeden, en hoe zullen we dat in de toekomst doen?

Het parcours van de expo is eenvoudig: we volgen het spoor van voedsel door de stad en brengen met kunst en erfgoed in beeld: de weg van voedsel van het land naar de stad,  de verkoop ervan op markten en winkels, het koken en tafelen in de stad, de weg van het voedselafval uit de stad.

Neem een kijkje in de zaal:

Bederfbaar eten kwam tot midden 19 de eeuw van vlakbij. Al eeuwen voert Antwerpen echter ook gewassen van overzee in, wat mogelijk is dankzij de goede ligging als havenstad. Die globale handel was erg uitgebreid (en is dus niet nieuw).

De stadsgezichten uit de 16 en 17de eeuw portretteerden de stad en het omringende platteland samen. Daardoor tonen ze in detail de dagelijkse aanvoer van vooral het bederfbare eten. Dat doet ook dit indrukwekkende werk van Jan Wildens. Enkele mannen bewerken het land, een vrouw melkt een koe, er zijn graanvelden en windmolens. Vrouwen lopen naar de stad met melk op hun hoofd, met een mand met daarin misschien kaas, met een mand met groenten. Varkens, schapen en eenden wandelen richting stad, mogelijk naar de markt.

Antwerpenaren zagen en roken dus eeuwenlang het toekomende voedsel. De aanvoer van eten veranderde sterk in de 19de eeuw door de industrialisering. Stoomschepen, vrachtwagens met koelinstallaties en containers brengen voedsel sneller en van steeds verder aan. De herkomst is minder zichtbaar.

In de 16e eeuw groeide Antwerpen in een sneltempo uit tot een stad van 100 000 inwoners. In die periode specialiseerde de Antwerpse handel zich in overzeese gewassen: specerijen uit Azië, rietsuiker uit de Canarische eilanden en later uit Brazilië. Daar werkten slaven op plantages tot de afschaffing van de slavernij midden 19e eeuw.

Al in de middeleeuwen stond Antwerpen bekend als ‘vermaerde coopstadt’. Haar bloeiende marktleven dankte de stad aan haar ligging. Veel namen van stadspleinen getuigen nog van de markten. In de 19e en 20e eeuw kwamen kleine winkels en later supermarkten op. Telkens veranderden die verkoopplaatsen het uitzicht van de stad.

Antwerpen is nog altijd een stad met openluchtmarkten en buurtwinkels: van minisupermarkten over gespecialiseerde zaken tot nachtwinkels.

In de expo komen 20 lokale winkeliers aan bod. Zij vertellen wat hun specialiteit is, waarom ze voor die of die straat kozen, wat de uitdagingen zijn. 

Wat hield voedselafval vroeger en vandaag in?

Zowel in het verleden als vandaag hebben welvarende huishoudens meer huishoudelijk afval(verpakkingen, het klaarmaken, het eetgerei) dan arme huishoudens. Maar er is ook het menselijke afval: urine en stoelgang. Voor een dichtbevolkte stad als Antwerpen is ook die afvalberg een uitdaging.

We bieden in deze expo het verleden aan als een inspiratiebron voor de toekomst. We gaan er niet vanuit dat "vroeger alles beter was", maar we kunnen van het verleden leren dat onze omgang met eten altijd in verandering is en dat niets daarrond vastligt.

In 2050 leeft 70% van de wereldbevolking in steden. Allemaal monden die we moeten voeden. De bevolking neemt wereldwijd toe en ecologische crisissen zetten de voedingssystemen onder druk. In de serre ontdek je verschillende toekomstideeën van wetenschappers, kunstenaars, chefkoks … Hoe gaan de stad en het eten er in de toekomst uitzien? Of gaat de mens zelf veranderen?

Onze museumzaal staat natuurlijk nog vol met andere objecten.  Tijdens een écht bezoek aan onze expo ontdek je ook nog: 

• Geurstad
  Eeuwenlang was het voedsel – en het afval - erg aanwezig in de stad. Stedelingen konden het voedsel letterlijk zien en ruiken. Met de industrialisering en de opkomst van containers en supermarkten verdween het voedsel steeds meer uit het zicht. Geurkunstenares Caro van Maison Caro maakte een geurinstallatie doorheen de expo. 
• Landschappen en stadsbeelden
  De wanden van de 'A la carte' expo zijn opgevat als een reeks vensters op Antwerpen en op de landbouwgebieden die met Antwerpen verbonden zijn. Tussen de imposante historische schilderijen hangen vier hedendaagse, gefilmde stadsbeelden van Marie-Françoise Plissart en Terenja van Dijk.