Twee executiepalen kwamen in oktober 1944, direct na de bevrijding, in de collectie van de stad Antwerpen terecht. Luitenant kolonel Paul Gascht die het militaire gezag in Antwerpen waarnam, schonk de objecten die gerecupereerd werden uit de schietbaan. De gruwel bleef bewaard in een net depot en het object is nu voor de eerste keer te bezichtigen voor een publiek in de expo ‘Stad in oorlog’.
Maar zonder gezicht of naam blijft het een anonieme getuige van dictatuur en repressie. Een van de slachtoffers is Charles Stockmans, 62 jaar. Op 20 november 1942 wordt hij samen met 7 medestanders geëxecuteerd. Hij was hoofd van een gelijknamig inlichtingennetwerk. Ze spioneerden en stelden rapporten op voor de “Vrije Franse Strijdkrachten” in Londen. Zijn contactpersoon in Frankrijk was de geheim agent Gilbert Renault, beter bekend onder zijn verzetsnaam ‘kolonel Rémy’. Die op zijn beurt werkte voor de Franse generaal Charles de Gaulle, die het vrije Frankrijk vertegenwoordigt in Engeland.
Charles Stockmans en zijn vrouw op hun buitenverblijf in Essen.
Privécollectie Charles Stockmans
Charles Stockmans was meester-drukker en industrieel. Al tijdens de Eerste Wereldoorlog werkte hij voor de Britse inlichtingendiensten. In december 1941 spreekt hij zijn contacten in Antwerpen opnieuw aan, op vraag van kolonel Rémy. Het is het begin van het ‘netwerk Stockmans’. Zijn netwerk bestond voornamelijk uit dichte contacten uit de industrie, familieleden en zakenrelaties. 27 mensen in Antwerpen zijn betrokken in het inwinnen van informatie en opstellen van verslagen. In de loop van 1942 slagen de Duitse militaire politie, de Geheime Feldpolizei, erin te infiltreren. Vanaf maart 1942 houden ze de leden nauwlettend in de gaten en bereidden een minutieus dossier voor. In juni 1942 volgt een golf van arrestaties. Ook Charles Stockmans wordt aangehouden op 5 juni 1942. Het betekent het einde van het netwerk Stockmans.
Stockmans en zijn medestanders moeten op 13 augustus voor het Duitse militaire gerecht verschijnen. De Geheime Feldpolizei zijn grondig geweest in hun onderzoek, ze hebben weet van alle verzetsactiviteiten van de groep. Alle verdachten worden veroordeeld, negen van de elf gearresteerden krijgen de doodstraf. Het is een van de eerste processen in bezet België waarin de doodstraf wordt uitgesproken voor spionage. Ondanks verschillende pogingen van Stockmans en zijn familie om aan het executiepeloton te ontsnappen, wordt de doodstraf drie maanden later uitgevoerd, aan de executiepalen op D’Herbouvillekaai. Zijn zoon, José Stockmans, komt gehavend uit de Duitse werkkampen terug.
De familie Stockmans heeft nog nazaten in Antwerpen. In aanloop van de expo kon het MAS enkele familieleden traceren. Een eerste confrontatie met de executiepaal was emotioneel. Ze getuigen in de tentoonstelling op de plaats waar de schietbaan was.
De executiepaal heeft nu een naam, een familie, waardoor de verbinding met het oorlogsverleden, maar ook met de hedendaagse stad in hersteld. Charles Stockmans is een verzetsman die terug een plaats zou moeten krijgen in het collectieve geheugen.
