Een 10–tons handkraan
Vanaf 1876 werd de dienstverlening meer systematisch en aanbodgericht uitgebouwd. De handkranen bleven in gebruik tot het begin van de twintigste eeuw. Ere-havenkapitein-commandant Coopman vermeldde de handkranen nog in zijn boek “Zo is de haven van Antwerpen” in 1947: “De handkranen bewijzen groote diensten, wanneer het te heffen gewicht niet groot is en de bewerking geen spoed vereischt. De werkelijke arbeid van heffen, uitgevoerd door een man draaiende aan den zwengel eener kraan, kan bepaald worden op het lichten van 1 Ton ongeveer 0,70 m. hoog per minuut.” De enige handkraan die toen nog in dienst was, overleefde tot in de eenentwintigste eeuw en is momenteel behouden als museumstuk.
Plan van constructeur Stuckenholz voor een 10-tonshandkraan op sporen, 1884. - Felixarchief 697#1708
-De laatste handkraan
In 1884 bestelde de stad op vraag van de scheepsherstelbedrijven nog een laatste handkraan bij de Duitse constructeur Stuckenholz uit Wetter am Ruhr. Deze kraan week op een aantal essentiële punten af van de oudere handkranen in de haven: de kraan was niet vast gefundeerd maar verrijdbaar op sporen, ze draaide niet op een spil, maar op een draaischijf en de giek was verstelbaar.
Het was een 15-tons montagekraan op spoorwegonderstel bedoeld om schroeven en schroefassen te manipuleren bij de droogdokken 4, 5 en 6. Deze kraan was 360° draaibaar met zestien conische zwenkwielen op een ringrail. De reikwijdte was verstelbaar tussen zeven en negen meter via een wormwieloverbrenging en een Galle-ketting.
Een bijkomend argument bij aankoop was dat de kraan ook op de sporen langsheen de Scheldekaaien zou kunnen ingezet worden, waar ze daadwerkelijk vanaf 1889 stond. De Stuckenholzkraan werd gebruikt voor het laden en lossen van zeldzame zware stukgoederen aan de Scheldekaai, waar voor eind 1907 geen andere zware lastkraan voorhanden was. Ze werd ook ter beschikking gesteld bij het opbouwen van de walkranen langs de stroom.
Heropbouw van de Stuckenholz na restauratie, 2011
Vanaf 1906 kwam regelmatig het idee naar voor om de Stuckenholzkraan naar het Lobroekdok te verplaatsen en er op een vaste sokkel op te stellen. De kraan werd van haar spooronderstel gehaald en opgesteld op een vaste sokkel aan het oude Lobroekdok. Op 4 december 1912 werd ze ter plaatse beproefd, met een last van 11 200 kg op negen meter en een last van 14 880 op zeven meter.
In 1913 kreeg de kraan een nieuwe, dubbele haak op vraag van de goederenbehandelaar Fortuna, “ten einde het lossen van zware goederen gemakkelijker en minder gevaarlijk te maken”.
De kraan werd in 1952 van het oude naar het nieuwe Lobroekdok verplaatst. Ze werd er opgesteld op een betonnen sokkel, kreeg een houten cabine en de reikwijdte werd vastgezet op 7 meter. De kraan bleef sporadisch in gebruik tot het begin van de eenentwintigste eeuw. In 2002 werd ze beschermd als monument en opgenomen in de museumcollectie van de stad. Na een grondige restauratie kreeg ze in 2011 een nieuwe plaats aan de voet van het MAS.
Karakteristieken
- Type: handkraan
- Last: 3 ton
- Aandrijving: handzwengels
- Last: 15 ton / 10 ton
- Reikwijdte: 7 meter / 9 meter
- Bouwjaar: 1884
- Constructeur: Stuckenholz, Wetter-am-Ruhr, Duitsland
