Avontuur
Zo’n 125 jaar geleden, onder een stralende zon, vertrekt het beroemde onderzoeksschip ‘Belgica’ uit Antwerpen. De expeditie gaat richting het zesde continent, Antarctica. De wereldkaarten van toen zijn bijna volledig ingevuld, maar Antarctica is nog ongekend terrein. De internationale, maar piepjonge, bemanning onder leiding van Adrien de Gerlache, zal de eerste worden die ongepland overwintert in het zuidpoolgebied. Wanneer de poolwinter inzet, komt het schip vast te zitten in het pakijs.
Meer dan een jaar later, na een heel donkere, koude en lange winter met periodes van ziekte, slagen ze erin om het schip te bevrijden uit het ijs. Met grote zagen, ruimtelijk inzicht en doorzettingsvermogen bevrijdt men de Belgica. Net voor de start van een tweede poolwinter beginnen ze als bij wonder aan hun terugreis. Bijna de volledige internationale bemanning overleeft de expeditie.
Wetenschappelijk onderzoek
De wetenschappers aan boord doen tijdens de expeditie onderzoek en metingen. Ze ontdekken er nieuwe fauna en flora die ze meenemen naar België. Er wordt nieuw gebied in kaart gebracht en verschillende eilanden krijgen er een naam die verwijst naar Belgische plaatsen en personen die betrokken zijn bij de expeditie. Hun jaarlange meteorologische waarnemingen bieden een referentie voor tendensen in Antarctisch klimaat tot op vandaag.
De expo
Het MAS heeft enkele unieke erfgoedstukken in zijn collectie, zoals het stuurrad en het kraaiennest van het schip, sleeën en kledij, de ijszagen waarmee het schip uit het ijs wordt bevrijd, en het mooie draaiorgeltje waarop de bemanning urenlang de ‘Brabanconne’ speelt tijdens de donkere dagen in de kajuit. Samen met de vele prachtige foto’s en de dagboeken van de bemanning brengt dit hun avontuurlijke reis 125 jaar later opnieuw tot leven in de stad vanwaar ze destijds vertrokken.
Deze expeditie gaat de geschiedenisboeken in als de eerste overwintering op de zuidpool. Ze was bijzonder door het internationale karakter ervan, en door de rijke wetenschappelijke resultaten. Meerdere onderzoeksschepen vertrokken in de jaren nadien naar de Zuidpool, in navolging van de Belgica. De Noor Roald Amundsen en de Amerikaan Frederick Cook claimden enkele jaren na hun reis met de Belgische expeditie het bereiken van respectievelijk de geografische Zuid- en Noordpool. Ook vandaag nog spreekt het verhaal tot de verbeelding. De Gerlache verdient dan ook zijn plaats in het rijtje van bekende poolreizigers, tussen Franklin, Ross, Dumont D’Urville, Nansen, Scott, etc.
Antarctica is een adembenemend continent, maar is tegelijkertijd een plek waar de klimaatverandering zich uiterst zichtbaar voltrekt. De expo laat dan ook zien hoe het er nu aan toe gaat in het zuidpoolgebied. Het zuidelijke poolgebied is tot op vandaag een plek voorbehouden voor de natuur en voor internationaal wetenschappelijk onderzoek, dat zich in sterke mate richt op de effecten van klimaatverandering. De tentoonstelling beantwoordt vragen over wetenschappelijk onderzoek, klimaatopwarming, territoriale en economische claims, internationale samenwerkingen en verdragen … op de polen en blikt terug op de erfenis aan poolexpedities.
Praktisch
- een nieuwe tijdelijke tentoonstelling over Antarctica en de reis van de Belgica ernaar toe. Vanaf het voorjaar 2024 in het MAS